Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry /AZS/ jest przewlekłą chorobą o nawrotowym przebiegu, rozpoczynającą się najczęściej we wczesnym dzieciństwie. Jest także najczęstszym, pierwszym objawem alergii u dziecka. AZS występuje znacznie częściej u osób obciążonych rodzinnie atopią, jest to bowiem jeden z objawów uwarunkowanej genetycznie ogólnoustrojowej skazy atopowej. Schorzenie cechuje bardzo nasilony świąd i suchość skóry oraz okresowe zaostrzenie się stanu zapalnego pod wpływem różnorodnych czynników zewnątrz i wewnątrzpochodnych.
Atopowe zapalenie skóry, dzieli się na 3 okresy:

• okres wczesnego dzieciństwa (tzw. skaza białkowa) pojawia się pomiędzy 3 miesiącem a końcem 2 r. ż. W tym okresie życia zmiany skórne są spowodowane niemal wyłącznie uczuleniem na białko mleka krowiego. Po tym okresie zdarza się samoistne ustąpienie zmian, jednak nigdy nie można na pewno powiedzieć, że „dziecko wyrośnie z choroby”! Najbardziej typowa lokalizacja zmian chorobowych w okresie wczesnego dzieciństwa to policzki, szyja, skóra owłosiona głowy, okolica pieluszkowa.
• okres późnego dzieciństwa, choroba może się ujawnić pierwszy raz w życiu dopiero około 4 roku życia i zakończyć około 10-12 r. ż. lub przejdzie w postać młodzieńczą. W tym okresie mogą się ujawnić dodatkowo inne objawy atopii np. nieżyt nosa, uporczywy kaszel, bóle w jamie brzusznej. Policzki są zazwyczaj zarumienione a oczy „podkrążone”. Dzieci są w tym okresie zazwyczaj uczulone na liczne alergeny, zarówno pokarmowe jak też powietrznopochodne. Typowa lokalizacja zmian to zgięcia łokciowe, nadgarstków, podkolanowe, szyja, zmiany są bardzo swędzące. W łagodniejszych przypadkach typowe jest pojawianie się w różnych okolicach ciała zmian określanych przez pacjentów jako „liszaje”.
• okres młodzieńczy i dorosłych, jest zazwyczaj ciężką, przewlekłą, zapalną chorobą skóry, z występowaniem często zmian na całym ciele, silnie swędzących, zwłaszcza w nocy. Znaczące się zaostrzanie się stanu zapalnego pod wpływem czynników środowiskowych i drażniące działanie kosmetyków oraz tkanin. W tym stadium choroby pacjenci wymagają często leczenie ogólnego.

Postępowanie w AZS musi być indywidualne, wielokierunkowe, systematyczne i długotrwałe. Równie ważne jak leczenie farmakologiczne są; właściwa pielęgnacja suchej skóry (preparaty typu emolienty dobierane indywidualnie przez dermatologa), możliwie skuteczna eliminacja alergenów z diety i/lub ze środowiska (na podstawie wywiadu i testów skórnych), unikanie czynników zaostrzających zmiany chorobowe, np. stresów, infekcji /w miarę możliwości/, ekspozycji na kurz, używania „zwykłych” mydeł i popularnych kosmetyków a także okresowa zmiana klimatu i nierzadko współpraca z psychologiem. Muszę podkreślić, że eliminacja alergenów pokarmowych przyczynia się do poprawy stanu skóry tylko u części chorych dzieci i rzadko u dorosłych. Za istotną rolą konkretnego pokarmu w zaostrzeniu choroby przemawia poprawa stanu skóry na diecie eliminacyjnej i nawrót zmian po spożyciu danych pokarmów. Naukowcy zwracają uwagę na fakt, że bezpośredni związek AZS z pokarmem obserwuje się tylko u 1 na 10 chorych dzieci! Dlatego, eliminowane wielu pokarmów z diety, bez konsultacji ze specjalistą, jest nie tylko niepotrzebne ale wręcz szkodliwe! Prewencyjne diety eliminacyjne wpływają niekorzystnie na samopoczucie pacjenta, istotnie obniżają jakość życia i generują stres. Jakże często spotykam się ze stwierdzeniem rodzica chorego dziecka lub dorosłego pacjenta „stosuję już ścisła dietę i nadal mam zmiany skórne”! Co więcej, drastyczne ograniczenia dietetyczne przyczyniają się do hipowitaminozy, utraty wagi, niedoborów wapnia i żelaza. U pacjentów z AZS wskazane jest ograniczenie przyjmowania pokarmów uznawanych za najbardziej uczulające, wnikliwa obserwacja rodziców lub pacjenta i konsultowanie obserwacji z lekarzem.

Trudności w leczeniu AZS wynikają z bardzo złożonego patomechanizmu choroby, na który składają się przede wszystkim różne zaburzenia immunologiczne, uszkodzenie bariery skórnej sprzyjające wnikaniu alergenów, utracie wody i łatwemu podrażnieniu, nadreaktywność skóry na bodźce środowiskowe, wybitnie zaostrzająca rola stresów. Ponadto, skóra chorych na AZS odznacza się szczególną podatnością na zakażenia gronkowcem złocistym co skutkuje pogorszeniem się stanu klinicznego skóry. Leczenie farmakologiczne zależy od wieku chorego, od nasilenia objawów i przebiegu choroby. Biorąc pod uwagę wieloczynnikowe uwarunkowania należy się liczyć z możliwością nawrotów. Uważam, że pacjent powinien być wyczerpująco poinformowany o możliwym przebiegu atopowego zapalenia skóry i leczony przez jednego, świadomie wybranego specjalistę, którego przede wszystkim obdarzy zaufaniem.