Spirometria

Home / Spirometria

Spirometria

Spirometria podstawowa. Jest to badanie czynnościowe płuc. Wykonuje się je celem rozpoznania, monitorowania i określenia stopnia zaawansowania astmy oskrzelowej, ale nie tylko. Bada się w jego trakcie przepływy powietrza przez oskrzela (szybkość przepływającego powietrza), objętości i pojemności przestrzeni powietrznych płuc. Badanie jest przeprowadzane przy pomocy urządzenia nazywanego spirometrem, zwykle podłączonym do komputera. Pacjent w czasie badania stoi lub siedzi w pozycji wyprostowanej. W ustach trzyma ustnik, który ściśle obejmuje ustami, a na nosie ma zaciśnięty klips aby wyeliminować oddychanie przez nos. Badanie nie jest specjalnie dokuczliwe dla pacjenta, po prostu oddycha przez ustnik wykonując polecenia prowadzącego badanie. Ustnik który pacjent trzyma w ustach jest podłączony przewodem (giętka plastikowa rurka – trochę jak od odkurzacza ale o mniejszej średnicy) do spirometru. Różne są procedury przeprowadzania badania, najczęściej jednak wykonuje się pomiar pojemności życiowej i jej składowych (nazywam ją spirometrią statyczną) oraz rejestrację natężonego wydechu (nazywam ją spirometrią dynamiczną). W spirometrii statycznej pacjent wykonuje kilka spokojnych oddechów (wdech i wydech) a następnie po kolejnym wydechu pacjent wykonuje powolny maksymalny wdech, a potem maksymalny wydech (lub odwrotnie), a następnie powraca do powolnego oddychania. Procedurę powtarza się zwykle trzykrotnie. W spirometrii dynamicznej pacjent wykonuje początkowo kilka spokojnych oddechów a następnie wykonuje głęboki maksymalny wdech po którym wykonuje maksymalny szybki wydech, który powinien trwać 6 sekund (podobnie jak zdmuchiwanie świeczek na torcie urodzinowym). Taką procedurę również wykonuje się trzykrotnie celem określenia powtarzalności uzyskanych wyników, a więc ich prawdziwości.
W trakcie wykonywania spirometrii oznacza się wiele parametrów, ale najważniejsze z nich to: FEV1, FVC, PEF i wskaźnik FEV1/FVC (zwany wskaźnikiem Tiffaneau). Wartości prawidłowe tych wskaźników są określone na podstawie badań populacyjnych i zależą od: płci, wieku, masy ciała, wzrostu i rasy. Wartości prawidłowe wylicza się ze specjalnych tabel, albo wylicza je program komputerowy. W przypadku uzyskanych w badaniu wartości poniżej 80% wartości należnej uważa się je na nieprawidłowe. Na wydruku nadania spirometrycznego oprócz graficznej prezentacji wyniku znajduje się tabelka w której są kolumny zatytułowane: aktualne (czyli wynik pacjenta), należne (norma) i „%” (czyli jaki procent normy stanowi wartość uzyskana przez badanego pacjenta). Interpretacji spirometrii powinien dokonać doświadczony lekarz, gdyż nie jest ona prosta, często trzeba w jej interpretacji wziąć pod uwagę wiele innych parametrów oprócz tych które wymieniłem, a także aspekty kliniczne związane z samym pacjentem.

FEV1: Jest to natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa, czyli ilość powietrza wydmuchiwana z płuc w czasie pierwszej sekundy natężonego wydechu. Obrazuje wielkość obturacji, czyli zwężenia światła oskrzeli. Obturacja występuje w astmie oskrzelowej i POCHP, spowodowana może być skurczem oskrzeli, obrzękiem błony śluzowej oskrzeli, lub ich wytapetowaniem śluzową wydzieliną. Obturacja może być łagodna (>70% wartości należnej), umiarkowana (60-69%), umiarkowanie ciężka (50-59%), ciężka (35-49%) i bardzo ciężka (<35%)

FVC: Jest to natężona pojemność życiowa czyli objętość powietrza usuniętego z płuc w czasie natężonego wydechu. Obrazuje wielkość restrykcji czyli stanów ograniczających rozprężanie i sprężanie płuc na przykład w przebiegu różnych chorób i stanów patologicznych ograniczających ruchomość klatki piersiowej Wskaźnik Tiffaneau: Wskaźnik wyliczany z iloczynu wartości bezwzględnych FEV1 i FVC (FEV1/FVC). Wartość poniżej < 0,7 wskazuje na obturację drzewa oskrzelowego.

PEF: Jest to szczytowy przepływ wydechowy, który może być mierzony przy pomocy specjalnego prostego urządzenia tzw. Pikfloumetru. Podobnie jak wskaźnik FEV1 określa stopień obturacji drzewa oskrzelowego. Ponieważ może być wykonany przy pomocy prostego i taniego aparatu, badanie takie może wykonać (i jest to zalecane) pacjent sam w domu. Wykonanie pomiaru jest proste: Po wyzerowaniu skali aparatu pacjent po wykonaniu możliwie najgłębszego wydechu, wykonuje maksymalny wdech, a następnie wykonuje bez zatrzymywania oddechu, wydech przez ustnik aparatu. Wskaźnik aparatu wskazuje wartość przepływu. Używanie pikfloumetru jest dobrą metodą monitorowania przebiegu astmy oskrzelowej w warunkach domowych przez pacjenta (więcej w zakładce poradnik pacjenta)

Próba rozkurczowa: Właściwie należy ją nazwać spirometryczną próbą rozkurczową. Wykonuje sią ją aby ocenić w jakim stopniu obserwowana u badanego pacjenta obturacja oskrzeli jest odwracalna. Wykonuje się ją u pacjentów, u których wskaźnik FEV1 jest obniżony poniżej normy. Polega na podaniu pacjentowi określonej dawki leku rozkurczającego oskrzela i po 15 minutach wykonuje się ponownie spirometrię. Następnie ocenia się w jakim stopniu uległ poprawie (wzrosła wartość) wskaźnik FEV1. Wzrost o więcej niż 12% określa się jako próbę dodatnią i jest ona typowa dla astmy. Mniejszy wzrost występuje w POCHP, a więc próba ma ogromne znaczenie w różnicowaniu tych dwóch chorób, które pod wieloma względami są podobne, ale różni je przebieg i sposób leczenia.

Próba prowokacyjna: Spirometryczna próba prowokacyjna to badanie, które wykonuje się w celu określenia reaktywności oskrzeli na różne bodźce (fizyczne, chemiczne, farmakologiczne). Przeprowadza się je u pacjentów, których podejrzewamy że chorują na astmę, a u których spirometria jest prawidłowa. U pacjentów z astmą obserwuje się nadreaktywność oskrzeli objawiającą się ich skurczem po zadziałaniu różnych bodźców. Skurcz oskrzeli obserwujemy także u osób zdrowych, lecz u pacjentów z astmą mniejsza dawka bodźca wywołuje skurcz oskrzeli co nazywamy nadreaktywnością. Spośród wielu substancji wykorzystywanych do wykonania tej próby, najczęściej wykorzystuje się metacholinę lub histaminę podawaną w aerozolu. Próba polega na inhalowaniu przez pacjenta kolejnych dawek histaminy po których wykonuje się spirometrię aż do momentu osiągnięcia dawki maksymalnej, która wywołuje skurcz oskrzeli o osób zdrowych, albo do momentu gdy nastąpi spadek FEV1 o 20% w stosunku do wartości zmierzonej w spirometrii wyjściowej (początkowej) co świadczy o nadreaktywności oskrzeli i przemawia za astmą. Badania takie wykonuje się w specjalistycznych ośrodkach alergologicznych, takich jak Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych w Bydgoszczy.