Immunologia

Wśród wielu badań immunologicznych wykonywanych w diagnostyce chorób alergicznych, najczęściej przeprowadza się oznaczenia przeciwciał klasy IgE, czasem tryptazy, czy składników dopełniacza, lub ich inhibitorów. Przeciwciała klasy IgE są cząsteczkami białka, które są w stanie rozpoznać określony alergen i związać się z nim swoiście, co jest uwarunkowane różnicami w budowie części takiego przeciwciała. Tak więc przeciwciała IgE różnią się częściowo w swojej budowie w zależności od tego jaki alergen są w stanie rozpoznać. Można powiedzieć zatem, że w organizmie alergika występują różne przeciwciała IgE, które rozpoznają różne alergeny (chyba że pacjent jest uczulony tylko na jeden alergen). Jeden rodzaj przeciwciał IgE rozpoznaje jeden alergen (przykładowo jedne przeciwciała IgE rozpoznają alergen kota, inne przeciwciała IgE rozpoznają alergen pyłku brzozy). Przeciwciała IgE są produkowane także przez osoby zdrowe, ale w znacznie mniejszych ilościach. Powstają w komórkach plazmatycznych (komórki układu odpornościowego) i drogą krwi dostają się do komórek efektorowych, którymi najczęściej są mastocyty występujące licznie w skórze i błonach śluzowych. Tam zakotwiczają się na ich powierzchni (mastocytów) i oczekują na pojawienie się alergenu, który są w stanie rozpoznać. Jeśli taki się pojawi, łączą się z nim i aktywują komórkę (mastocyta), do którego są przyczepione. Mastocyt uwalnia szereg substancji chemicznych (a wśród nich histaminę), które są odpowiedzialne za rozwój objawów choroby alergicznej. Tak więc surowica krwi dla przeciwciał IgE jest środkiem transportu do miejsca docelowego jakim są mastocyty. Przeciwciała IgE nie są wieczne i po pewnym czasie ulegają rozpadowi. Obrazuje ten proces tak zwany czas połowicznego rozpadu, czyli czas po którym połowa puli przeciwciał rozpada się. W przypadku przeciwciał znajdujących się w surowicy krwi wynosi on około 2-3 dni, natomiast przeciwciała związane z mastocytami są bardziej trwałe i ich czas połowicznego rozpadu wynosi około 30 dni.

Przeciwciała IgE odgrywają kluczową rolę w alergii, w reakcjach natychmiastowych rozwijających się w krótkim czasie (15-20 minut) od kontaktu z alergenem. Badanie ich obecności wykonuje się w laboratorium wykorzystując metodę immunoenzymatyczną ELISA – wówczas są to dokładne oznaczenia ilościowe i jakościowe, ale czasem w praktyce alergologicznej wykonywane są oznaczenia tych przeciwciał prostszymi metodami półilościowymi, niewymagającymi specjalistycznego sprzętu. Z punktu widzenia pacjenta badanie polega na pobraniu próbki krwi w której surowicy oznacza się obecność tych przeciwciał. Ilość krwi pobieranej do badania zależy od metody oznaczenia.

Badając przeciwciała IgE w surowicy krwi można oznaczyć ich ogólną ilość bez określania ich specyficzności względem alergenów – czyli całkowite IgE (tIgE, cIgE). Prawidłowy wynik jest różny w różnych grupach wiekowych. Za prawidłowy u osób dorosłych uważa się wynik poniżej 100 j/ml, u dzieci między 7-10 r.ż.- 300j/ml, u dzieci około 1 r.ż. -30j/ml, a u noworodków – 5-10j/ml. Niestety takie badanie ma bardzo ograniczona wartość, gdyż podwyższone poziomy przeciwciał IgE obserwuje się w wielu innych chorobach, nie tylko alergicznych. Znacznie użyteczniejszym badaniem jest oznaczanie swoistych przeciwciał IgE dla określonych alergenów – czyli swoiste IgE (sIgE). Niestety badanie jest dość kosztowne, więc lekarz na podstawie wywiadu powinien wytypować kilka alergenów, które prawdopodobnie uczulają pacjenta. Swoiste IgE również oznacza się w surowicy krwi metodą ELISA. Za wartości prawidłowe przyjmuje się wynik poniżej 0,35 IU/ml (jednostek międzynarodowych w mililitrze), często uzyskany wynik przypisuje się do jednej z 6 klas RAST. Wynik w klasie „1” może ale nie musi świadczyć o alergii, wyższe przemawiają za alergią. Trzeba pamiętać, że dodatni wynik badania bez objawów klinicznych choroby to tylko dodatni wynik, nabiera on wartości w przypadku wystąpienia objawów choroby alergicznej, dlatego wyniki muszą być oceniane przez alergologa. Również trzeba pamiętać o krótkim czasie półtrwania tych przeciwciał, gdyż po dłuższym braku kontaktu z alergenem ich poziom może być prawidłowy mimo istnienia choroby alergicznej, tak samo jak poziom przeciwciał IgE może być prawidłowy nawet po 4 tygodniach od wystąpienia reakcji anafilaktycznej. Podsumowując trzeba podkreślić, że jest to cenne badanie, czułe i swoiste stanowiące jeden z elementów diagnostyki alergologicznej, a jego wynik musi być rozpatrywany w kontekście innych badań, objawów oraz uwarunkowań i powinien to zrobić lekarz.